پترولوژی و ژئوشیمی توده های گرانیتوئیدی خضر آباد-عقدا (غرب یزد) و دگرگونی مجاورتی مرتبط با آنها

توده های گرانیتوئیدی غرب یزد به سن الیگو- میوسن در بخش مرکزی کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر واقع شده است. این توده ها در سنگ های آهکی کرتاسه سازند تفت و سنگ های آتشفشانی- رسوبی ائوسن نفوذ کرده و عموماً دارای بافت گرانولار و گاهی بافت پورفیروئیدی، گرانوفیری، گرافیکی، پرتیتی، میرمکیتی و آنتی راپاکیوی می باشند. بر اساس مشاهدات صحرایی و مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمیایی توده های یزد، ترکیبی از آلکالی¬فلدسپار گرانیت تا تونالیت داشته و به نوع گرانیت های i دمای بالا (کوردیلرایی)، acg، vag، post-colg و hss تعلق دارند. نمودارهای مختلف ژئوشیمیایی غنی شدگی عناصر lree،lile و تهی شدگی و آنومالی منفی عناصر hree و hsfe را نشان می دهند که شاخص ماگماهای کالکوآلکالن فرورانش در حاشیه فعال قاره ای (acm) است و ماگما از یک پوسته اقیانوسی فرورانده شده (نئوتتیس) و گوه گوشته تحول یافته روی آن منشاء گرفته و در قاعده پوسته تحت تأثیر فرآیند ذوب پوسته¬ای و متعاقب آن فرآیند تبلور تفریقی، هضم و آغشتگی (afc) حاصل شده است. طبق مطالعات میکروسکوپی و آنالیز الکترون مایکروپروب، اکثر آمفیبول¬های گرانیتوئیدهای یزد از نوع منیزیو- هورنبلند هستند که از کانی مافیک غالب در شناخت گرانیت¬های نوع i می¬باشند. بر اساس روش¬های مختلف تعیین فشار و دما مناسب برای آمفیبول¬ها، بیوتیت¬ها و فلدسپارها ، توده-های گرانیتوئیدی یزد در دمایی بین 530 تا 890 درجه سانتی¬گراد، گستره فشاری بین 5/0 تا 3/4 کیلوبار و در عمق 3 تا 40/5 کیلومتر سطح زمین تشکیل شده¬اند. و مقدار فوگاسیته اکسیژن بین 7/10- تا (bars) 13/14- محاسبه گردیده است. برای تعیین ماهیت ماگما و محیط تکتونیکی از کانی¬های بیوتیت و آمفیبول استفاده شده که با توجه به ترکیب این کانی¬ها، به¬ویژه آمفیبول، ماهیت ماگما از نوع کالک آلکالن، دارای فوگاسیته اکسیژن نسبتاً بالا در زمان تبلور و محیط تشکیل آن حاشیه قاره ای فعال می باشد. نفوذ توده¬های گرانیتوئیدهای غرب یزد در سنگ میزبان آهکی کرتاسه (سارندتفت) سبب اسکارن سازی در منطقه با مجموعه کانیایی گارنت + پیروکسن + ترمولیت- اکیتنولیت + اپیدوت + کلریت + کوارتز + کلسیت شده است. مطالعه همیافتی کانی ها نشان می دهد که همیافت گارنت-پیروکسن با بیشترین فراوانی، پایه کانیایی اسکارن را شکل داده و گارنت و پیروکسن از دیدگاه بافتی ارتباط تنگاتنگی باهم دارند. مطالعه دقیق روابط پاراژنتیکی کانی¬های اسکارن به¬وضوح مراحل مختلف را در تکوین سامانه اسکارن نشان می دهد، به¬طوری که دو مرحله بنیادی در زایش کانی¬ها تشخیص داده شده است، لذا می توان اسکارن منطقه را یک اسکارن چندزایی در نظر گرفت. شیمی کانی¬ها، گارنت را متمایل به قطب گروسولار و پیروکسن را از نوع اوژیت نشان می دهد و اوج دگرگونی، شکل گیری پیروکسن در گامه پیشرونده اسکارن را باعث شده و به¬ دنبال آن تشکیل گارنت اتفاق افتاده است. وجود منطقه بندی در گارنت ها، جانشینی دوره ای al-fe+3 موجود در سیال را حین تشکیل این کانی نشان می دهد. حاکم شدن شرایط اکسیدان در طی تبلور سیال، سبب ناپایداری پیروکسن (پایین بودن فوگاسیته اکسی‍ژن ) و رشد گارنت های آندرادیت در سامانه اسکارنی در t?550 درجه سانتی گراد شده است.